معنا و مفهوم توسعه ی حرفه ای معلم
از دیدگاه های مختلف می توان رشد حرفه ای معلمان را مورد بررسی قرار داد. هر چن که واژه ی حرفه ای رشد حرفه ای در مدارس کمتر مورد توجه است، اما باید پذیرفت که رشد حرفه ای معلمان باید به عنوان مجموعه ای از فعالیت های نظامدار برای آماده نمودن معلمان برای شغلشان نگریسته شود، که شامل کارآموزی اولیه، دوره های مقدماتی، آموزش ضمن خدمت و رشد حرفه ای مستمر در اوضاع و شرایط مدرسه می باشد که در شکل زیر نشان داده شده است که در واقع یکی از تعاریف رشد حرفه ای معلمان است:
.
تعریف گسترده ی رشد حرفه ای
رشد حرفه ای شامل : · کار آموزی اولیه · دوره های مقدماتی · کار آموزی ضمن خدمت · رشد حرفه ای مستمر در شرایط مدرسه |
یکی دیگر از تعاریف معمول رشد حرفه ای بدین صورت است:فعالیت هایی که مهارتها، دانش،تخصص و دیگر ویژگی های یک معلم را رشد می دهد
با استناد به این تعاریف مشخص می شود که در تعریف اول رشد حرفه ای مبنی بر نوعی فرایند است و فعالیت های مربوط به رشد حرفه ای مطرح شده است و در تعریف دوم رشد حرفه ای مبنی بر ویژگی هایی از معلمان است که باید توسعه یابند. این تعاریف در بطن نظام آموزشی مطرح و بررسی می شود و به همین دلیل است که از سازمان یاد گیرنده صحبت می شود و مدارس نیز با طبع به عنوان سازمان یاد گیرنده باید دائما به دنبال رشد و توسعه خود باشد و معلمان نیز به عنوان اعضای سازمانهای آموزشی باید مستمرأ به دنبال رشد حرفه ای خود باشند،از طرف دیگر و بر مبنای تعریف اول از رشد حرفه ای می توان متوجه مسولیت های نظام آموزشی شد، که در آن رشد حرفه ای مبنی بر کار آموزی اولیه،دوره ای مقدماتی،کار آموزی ضمن خدمت و رشد حرفه ای مستمر درشرایط مدرسه است. برای رشد حرفه ای،مدیریت و هماهنگ کنندهای ارشد دانش و درک ماهیت نقش های توسعه ی حرفه ای و نظریه های مدیریت منابع انسانی چار چوبی برای عمل فراهم می کند. از طرف دیگراهمیت رشد حرفه ای برای معلمان نیز قابل بیان نیست. به گونه ای که در سالهای اخیر به دلیل ضرورت رشد حرفه ای استانداردها و سیاست هایی به وسیله ی نظریه پردازان،سیاست گذاران و کارورزان تدوین و ارائه شده است. همه ی این فعالیتها و اقدامات برای رسیدن به هدف هایی است که رشد حرفه ای را درپی دارد هدف رشد حرفه ای را بدین صورت می توان خلاصه نمود؛کسب یا توسعه دانش،ادراک،مهارتها و توانایی هایی که فردیّت معلمان و مدارس را به عنوان سازمان یاد گیرنده که آنها در آن برای تحقق چنین اعمالی کار می کنند،توانمند می سازد.
اگر این گونه باشد معلمان و همچنین سازمان های آموزشی که فعالیت معلمان در آن صورت می گیرد باید مدام خود را با تغییرات وفق دهند. چرا که ساز مان های آموزشی دارای ماهیتی حر فه ای هستند حال با این تفاسیر باید این سؤال پرسیده شود که آیا معلمان هم باید حرفه ای باشند؟ به طور قطع پاسخ این سؤال مثبت خواهد بود، چرا که فعالیت معلمان که همان تدریس است فعالیتی حرفه ای است . از یک دید کارکرد گرا، حرفه ای گرایی مستقیماً به این واقعیت اجتماعی گره خورده است که حرفه هایی (نمونه هایی از حرفه ها مانند طبابت و قانون) و نیمه حرفه هایی (مانند مشاغل سطح پایین و برخی شبه حرفه ها) وجود دارد . آن ها معتقدند که حرفه عموماً نیازمند تخصص و قضاوت و در نتیجه نیازمند خدمات آموزشی و پرورشی گسترده قبل از خدمت می باشد تا بتوانند خدمات ایده آلی ارائه داده و البته بتوانند در محیط کار نیز استقلال داشته باشند،و همچنین دانشگاههای خاص خود را داشته باشند[3].البته دانشمندان علوم اجتماعی تدریس را به صورت یک حرفه همانگونه که در پزشکی و مانند آن مطرح می شود در نظر نمی گیرند و آن را به عنوان حوزه ای شبه حرفه ای و یا حوزه ای که در جستجوی حرفه ای شدن است مطرح ساخته اند[3]..در هر صورت به عنوان حوزه ای حرفه ای می توان آن را مطرح نمود و بدین جهت نحوه ی توسعه ی حرفه ای معلمان را مورد مطالعه قرار داد .
توسعه حرفه ای معلمان
از آنجا که نتایج و دستاورد های دانش آموزان تا حد زیادی به کیفیت معلم بستگی دارد ، از این مدیران،مدارس،سیاستمداران و دیگر مراکز وابسته باید پیوسته از توسعه حرفه ای معلمان دفاع نمایند تا با تغییرات مداوم و در جهت بهبود کیفیت آموزش و پرورش همراه شوند،تقویت شرایط داخلی مدرسه برای ارتقاء حرفه ای معلمان جهت مقابله با جریان مستمر تغییرات در محیط (برای مثال تغییرات جمعیتی،تغییرات وسیع در نو آوری های آموزشی و باز سازی های اجتماعی و فرهنگی) ضروری است که آن ها باید بدان پاسخ گویند و همچنین فشار های قابل ملاحظه ی خارجی جهت پاسخ گویی در مقابل جامعه عرصه را برمعلمان تنگ تر ساخته است [1].
محققان با تأکید بر مفهوم یادگیری مداوم و مادام العمر حرفه ای معتقدند که این نوع یادگیری باید در مدارس به عنوان یکی از اجزای طبیعی و مورد انتظار فعالیتهای حرفه ای معلمان و یکی از اجزای بهبود مدرسه در نظر گرفته شود.
از این دیدگاه ، تمرکز یادگیری معلمان بر فعالیتهای حرفه ای در مدارس به صورت مشارکت در جامعه ی یادگیری است. این دیدگاه از یادگیری حاکی از آن است که معلمان باید مسئولیت به دست آوردن دانش لازم، مهارت و مجموعه ای از فعالیتهای حرفه ای را عهده دار شوند[1].
برخی از این دانش مهارتها و شایستگی ها که معلمان باید دارا باشند و یا باید بکوشند دارا باشند عبارتند از :
آشنایی با فناوری آموزش جدید
افزایش اطلاعات در همـه ی زمینه ها
کاربرد روشهای تدریس و فعال و همگام با روز
آشنایی جامع با روانشناسی یادگیری یا تربیت
تهیه طرح درس جامع
از جمله مهارتها به این موارد می توان اشاره نمود:
مهارت طراحی برنامه ریزی فعالیتهای آموزشی خود
مهارت تحلیل و تبیین
مهارت تصمیم گیری فوری
مهارتهای ارتباطی خصوصاً ارتباط های کلامی مؤثر
مهارتهای آموزشی
مهارت استفاده از وسایل کمک آموزشی
مهارت تفکر انتزاعی
مهارت تجزیه و تحلیل مسائل
مهارت موقعیت شناسی و موقعیت یابی
مهارت استدلال کلامی
مهارت برقراری انضباط شخصی و مانند آن[4]